Μίλτον, Τζον

(John Milton, Λονδίνο 1608 – 1674). Άγγλος ποιητής. Φοίτησε στο Christ’s College του Κέιμπριτζ, από όπου έλαβε το πτυχίο του το 1629 και τρία χρόνια αργότερα ολοκλήρωσε και τις μεταπτυχιακές του σπουδές. Αποσύρθηκε στη συνέχεια στο εξοχικό σπίτι του πατέρα του –που ήταν νομικός, αλλά που του άρεσε να συνθέτει μουσική, και γι’ αυτό ήταν σε θέση να καταλαβαίνει και να διευκολύνει την κλίση του γιου του– στο Χόρτον, στα περίχωρα του Γουίνδσορ, όπου συνέχισε εντατικά τις μελέτες του έως τον Απρίλιο του 1638. Στην περίοδο αυτή ανήκουν τα έργα Το πρωί της γέννησης του Χριστού (On the Morning of Christ’s Nativity) που έγραψε το 1629, τα παράλληλα, γραμμένα το 1631, με ιταλικό τίτλο, ποιήματα: Ο εύθυμος (L’ Allegro) και Ο σκεπτικός (II Penseroso), τα δραματικά ποιήματα με αλληγορικό χαρακτήρα, Arcades (γραμμένο πιθανόν το 1632) και Comus (ανέβηκε στη σκηνή το 1634, εκδόθηκε το 1637), το Lycidas (1638), γραμμένο για τον θάνατο, σ’ ένα ναυάγιο του άλλοτε συμμαθητή του Έντουαρντ Κινγκ, και ένας αριθμός ελληνικών, λατινικών και ιταλικών συνθέσεων. Αδελφικός φίλος με τον σύντροφο των σπουδών του Τσαρλς Ντιοντάτι, Άγγλο αλλά από Ιταλό πατέρα, ο Μ. έμαθε τέλεια την ιταλική γλώσσα, μέχρι το σημείο να μπορέσει να γράψει σε αυτήν πέντε σονέτα και ένα κομψής σύνθεσης λυρικό ποίημα. Επακολούθησε ένα ταξίδι στην Ιταλία: Τζένοβα, Φλωρεντία, Ρώμη, Νάπολη, όπου ο νεαρός ποιητής μπόρεσε να συνδεθεί με τον κόμη Τζοβάνι Μάνσο, ήδη φίλο του Τάσο και του Μαρίνο. Ο Μ. είχε την πρόθεση να επισκεφθεί και την Ελλάδα, όταν όμως έμαθε, τον Αύγουστο του 1639, ότι στην Αγγλία άρχισε να κερδίζει έδαφος η υπόθεση του πουριτανισμού και ότι εκεί πολεμούσαν γι’ αυτό που εκείνος θεωρούσε ελευθερία, αποφάσισε να επιστρέψει στην πατρίδα του. Γυρνώντας είχε την ευκαιρία να συναντήσει τον Γαλιλαίο. Στη Γενεύη τον πρόφτασε η είδηση του θανάτου του Ντιοντάτι, στον οποίο αφιέρωσε το Epitaphium Damonis, που έχει πολλές αναλογίες με το Lycidas και είναι η πιο φημισμένη από τις συνθέσεις του σε λατινικούς στίχους. Μετά την επιστροφή του στην πατρίδα και αν και είχε πειστεί ότι η κλίση του ήταν ποιητική και όχι πεζογραφική, αφιέρωσε τα επόμενα είκοσι χρόνια του στη συγγραφή δογματικών έργων και κυρίως σε πολεμικές υπέρ της υπόθεσης του πουριτανισμού. Ανάμεσα σε αυτά είναι Η διδασκαλία και ο κλάδος του διαζυγίου (The Doctrine and Discipline of Divorce, 1643) όπου –και για προσωπικούς λόγους, αλλά οπωσδήποτε δίνοντας δείγματα μιας ασυνήθιστης ανεξαρτησίας ιδεών– υπεράσπιζε με γενναιότητα το διαζύγιο, εναντίον της στάσης που είχαν πάρει στο θέμα αυτό οι ομοϊδεάτες του· Πραγματεία περί εκπαίδευσης (Tractate of Education, 1644), Areopagitica (1644), με το οποίο υποστήριζε την υπόθεση της ελευθερίας του τύπου· και κυρίως τα Pro Populo Anglicano Defensio (1651) και Defensio Secunda (1654), στα λατινικά, στα οποία ήθελε να απαλλάξει τον αγγλικό λαό από την κατηγορία ότι είχε θανατώσει παράνομα τον Κάρολο A’ Στούαρτ. Η σταθερή προσκόλληση του Μ. στην πολιτική του Κρόμγουελ είχε ως αποτέλεσμα τον διορισμό του ως γραμματέα του συμβουλίου του κράτους της νέας κυβέρνησης (αντιστοιχούσε περίπου στη θέση του υπουργού των εξωτερικών). Φαίνεται βέβαιο ότι η συγγραφή του Pro Populo Anglicano Defensio στοίχισε στον Μ. την ολοκληρωτική απώλεια της όρασής του, που είχε εξασθενήσει από καιρό (ήδη το 1651 ήταν εντελώς τυφλός). Στην περίοδο αυτή, για να υποδηλώσει, έστω και κάπως άτονα, τη συνέχεια της ποιητικής του προσφοράς ανήκει το μεγαλύτερο μέρος των εικοσιτεσσάρων σονέτων του, τα περισσότερα από τα οποία είναι γραμμένα με πολεμική διάθεση ή οπωσδήποτε εμπνευσμένα από πολιτικά γεγονότα: ιδιαίτερα ονομαστά είναι το σονέτο για τη σφαγή των Βαλδίνων αιρετικών στο Πεδεμόντιο το 1655, τα δύο σονέτα για την τυφλότητά του, καθώς και εκείνο που είναι αφιερωμένο στη μνήμη της δεύτερης γυναίκας του. Το 1660, έτος της παλινόρθωσης της μοναρχίας, η θλιβερή μοίρα του Μ. έφτασε στο αποκορύφωμά της, αν και η σωματική αναπηρία του τον γλίτωσε από τη φυλακή και από μεγαλύτερα βάσανα. Τον ποιητή, έως τις τελευταίες μέρες της ζωής του, περιποιήθηκε η τρίτη του γυναίκα, Ελίζαμπεθ Μίνσαλ, η οποία, το 1663, έτος του γάμου τους, ήταν μόνο εικοσιτεσσάρων ετών. Από τις δύο προηγούμενες γυναίκες του, η πρώτη, η Μαίρη Πάουελ, μόλις δεκαεπτάχρονη κόρη ενός βασιλόφρονα, επέστρεψε στο σπίτι της οικογένειάς της λίγες μέρες μετά τον γάμο, αφήνοντάς του την υπόσχεση ότι θα γύριζε γρήγορα. Ξαναφάνηκε όμως μόνο δύο χρόνια αργότερα –στο μεταξύ είχε δημοσιευθεί η πραγματεία του Μ. για το διαζύγιο– όταν οι αλλαγμένες πολιτικές συνθήκες είχαν καταστήσει τον Μ. μια χρήσιμη ασπίδα για την ίδια και για τους δικούς της. Πέθανε το 1652 αφήνοντας τρεις κόρες. Ο δεύτερος γάμος υπήρξε –το αποδεικνύει το συγκινητικό σονέτο που ήδη αναφέρθηκε– πιο ευτυχισμένος από τον πρώτο, αλλά σύντομης διάρκειας· μόλις δεκαπέντε μήνες μετά τον γάμο, που έγινε το 1656, η Κάθριν Γούντκοκ πέθανε κατά τον τοκετό· η τέταρτη κόρη του ποιητή πέθανε λίγες μέρες αργότερα. Στο υπόλοιπο της ζωής του ο Μ. αφιερώθηκε στα τρία μεγάλα έργα του: τα επικά ποιήματα σε blank verse (δεκασύλλαβοι ανομοιοκατάληκτοι), Ο χαμένος παράδεισος (Paradise Lost, 1667) και Ο ξανακερδισμένος παράδεισος (Paradise Regain’d, 1671) και το πεντάπρακτο δραματικό ποίημα Σαμψών αγωνιστής (Samson Agonistes, 1671). Τα νεανικά έργα του Μ. παρουσιάζουν ήδη αρετές, κυρίως μουσικές, που προχωρούν πολύ περισσότερο από τον εμφανή μορφικό κλασικισμό, από τον οποίο οπωσδήποτε εμπνέονται. Όμως τα τρία όμως μεγαλύτερα έργα του αντιπροσωπεύουν την κατάκτηση ενός ποιητικού κόσμου με πολύ μεγαλύτερη ευρύτητα και πυκνότητα. Κάποιοι προτιμούν τον μεγάλο λεκτικό πλούτο του Χαμένου παραδείσου σε σύγκριση με τη γυμνή ποίηση του Ξανακερδισμένου παραδείσου και του Σαμψών αγωνιστή. Άλλοι κλίνουν προς την αντίθετη γνώμη, κυρίως υπέρ του Σαμψών, στον ήρωα του οποίου ο M., τυφλός και πολιτικά ηττημένος, δεν μπόρεσε να μην τοποθετήσει τον εαυτό του έως την κάθαρση του τέλους, εκεί όπου ο χορός ευχαριστεί τον Ύψιστο που έστερξε να επιστρέψουν οι δούλοι του στα σπίτια τους «με εξιλεωμένη την ψυχή, όπου έχει σβήσει το κάθε πάθος». Στον Χαμένο παράδεισο το θέμα του πειρασμού γίνεται το θέμα της συνεχούς και ακαταπόνητης πάλης για την επιβίωση του αγαθού και της αρετής. Στον Ξανακερδισμένο παράδεισο προστίθεται ένα διδακτικό κομμάτι, κάπως αδύναμο, σε σύγκριση με το υπόλοιπο ποίημα. Ενώ με το ίδιο θέμα του πειρασμού καταπιάνεται ο Μ. και στον Σαμψών αγωνιστή στο οποίο ο βιβλικός ήρωας αντιστέκεται στους πειρασμούς των κακών συμβουλών και δέχεται τον θάνατο με σκοπό να προκαλέσει την καταστροφή των εχθρών της πατρίδας και της πίστης του. Ο Άγγλος ποιητής Τζον Μίλτον, σε προσωπογραφία του Πέτερ βαν ντερ Πλάας.